Czym jest zachowek i jak się go wylicza, czym są długi spadkowe?

Zgodnie z treścią art. 991 § 1 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Zobowiązanym z tytułu zachowku w pierwszej kolejności jest spadkobierca. Poza nim odpowiedzialność z tytułu zachowku mogą ponosić także osoby, które otrzymały od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku (art. 1000 – 1001 k.c.).
Wartość zachowku ustala się na podstawie art. 993 k.c. Dla wyliczenia zachowku niezbędne jest wyliczenie tzw. substratu zachowku, czyli czystej wartości spadku (ogólnie rzecz ujmując aktywów spadku pomniejszonych o jego pasywa) powiększonej o zapisy windykacyjne i podlegające doliczeniu darowizny.
Ustalając wysokość masy spadkowej należy również uwzględnić długi spadkowe.
Do długów spadkowych należą przede wszystkim wszelkie obowiązki majątkowe spadkodawcy powstałe za jego życia (np. zobowiązania finansowe wynikające z zawartych przezeń umów). Do długów spadkowych obniżających substrat zachowku należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, a zwłaszcza koszt nabycia grobu, trumny, urządzenia ceremonii.
W orzecznictwie wskazuje się, że wystawienie nagrobka mieści się w pojęciu kosztów pogrzebu. W uchwale z 22 listopada 1988r., III CZP 86/88 Sąd Najwyższy stwierdził, że do kosztów pogrzebu zalicza się wydatki poniesione na postawienie nieskromnego, odpowiadającego miejscowym zwyczajom nagrobka.
Zgodnie z poglądem doktryny i judykatury szczególnego rodzaju długami spadkowymi są także koszty leczenia spadkodawcy, zapewnienia mu opieki i utrzymania poniesione przez osoby trzecie przed śmiercią spadkodawcy (E. Skowrońska – Bocian, J. Wierciński (w:) J. Gudowski. Kodeks cywilny. Komentarz, Spadki. IV. Lexis Nexis, wydanie 1, s. 44; por. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 1975 r., III CZP 60/75, OSNCP 1976, nr 5, poz. 93.)
Wszystkie ww. długi spadkowe obniżają substrat zachowku i wpływają na zmniejszenie kwoty należnego zachowku.